Երեթշաբթի, 1 Հունիսի 2021 13:56

Արմինֆո. Անցյալ շաբաթ Երեւանում տեղի ունեցավ կորպորատիվ կառավարման հարցերին նվիրված միջազգային համաժողով` "Կորպորատիվ կառավարման արդի միտումները. միջազգային փորձը եւ հայկական իրականությունը": Համաժողովն ընթանում էր "Բարեվարքություն, վստահություն, ներդրումներ" կարգախոսի ներքո։ Համաժողովի կազմակերպվել էր Կորպորատիվ կառավարման կենտրոնի կողմից` Միջազգային մասնավոր ձեռնարկատիրության կենտրոնի (CIPE) աջակցությամբ: ԱրմԻնֆո-ի թղթակիցը Կորպորատիվ կառավարման կենտրոնի տնօրեն Նարինե Մելիքյանին խնդրեց պատմել այն մասին, թե ինչպես է ընթացել համաժողովը, եւ ինչ հետեւություններ են արվել դրա արդյունքում:

 

- Նարինե, ինչպես հասկացա, ձեր համաժողովն իր ուշադրությամբ պատվել է ՀՀ էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը: Գովելի է, որ տնտեսական իշխանությունները հասկանում են երկրում կորպորատիվ կառավարման համակարգի`  որպես բիզնեսի զարգացման, ռիսկերի կառավարման եւ տնտեսական արդիականացման լուրջ գործիքի ձևավորման դերը, այդ թվում, հաշվի առնելով շրջակա միջավայրի պաշտպանության, բիզնեսի սոցիալական պատասխանատվության (ESG) գործոնները:

 

- Այո, դուք միանգամայն իրավացի եք, այս խնդրին սկսել են ուշադրություն դարձնել նաև պետական կառույցները, և դա մեզ ուրախացնում է։ Դուք գիտեք, որ այդ հարցերով մեր կենտրոնը շատ վաղուց է զբաղվում, վիթխարի ծավալի աշխատանք է կատարվել, բազմաթիվ հետազոտություններ են իրականացվել, և ահա, կարծես, սառույցը շարժվեց։ Նախարարը ելույթ ունեցավ համաժողովում և միանշանակ հայտնեց իր աջակցությունն այս շարժմանը՝ կայուն զարգացման, թափանցիկության, մրցունակության բարձրացման, ներդրումային գրավչության և տնտեսական միջավայրի զարգացմանը նպաստող ողջ համալիրն ապահովելու նպատակով: Էկոնոմիկայի նախարարության եւ մեր կենտրոնի միջեւ ստորագրվել է համագործակցության հուշագիր, որի շրջանակներում մենք պայմանավորվել ենք համատեղ ջանքերով նպաստել Հայաստանում կորպորատիվ կառավարման բարձր չափորոշիչների ներդրմանը:

 

- Կորպորատիվ կառավարման համակարգը, ինչպես հայտնի է, նպատակաուղղված է խնդիրների մի ողջ համալիրի լուծմանը։ Կարևորագույններից մեկը բիզնեսի թափանցիկության ապահովումն է և, որպես հետևանք, հնարավոր կոռուպցիոն ռիսկերի դեմ պայքարը։ Արդյո՞ք քննարկվել է մեզ համար արդիական այս խնդիրը։

 

- Այո, այդ հարցին մենք որոշակի ժամանակ նվիրեցինք։ Համաժողովում ելույթ ունեցավ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի նախագահ Հայկուհի Հարությունյանը, ով մասնակիցներին պատմեց երկրում հակակոռուպցիոն ռազմավարության իրականացման ընթացքի մասին: Նա նշեց, որ հանձնաժողովն աշխատանք է սկսել պետական հատվածում բարեվարքության մշակույթի զարգացման, ինչպես նաեւ կոռուպցիայի հարցերի վերաբերյալ հասարակության իրազեկվածության եւ ընկալունակության բարձրացման, ինչպես նաեւ մասնավոր հատվածի հետ համագործակցության նպատակով: Նա ճիշտ նկատեց, որ կորպորատիվ կառավարման համակարգի ներդրումը թույլ կտա բարձր էթիկական մակարդակում աջակցել սոցիալ-տնտեսական ոլորտի զարգացման համար այդքան անհրաժեշտ պետության եւ մասնավոր հատվածի միջեւ գործընկերության բարձր մակարդակը, ինչը թույլ կտա կառուցել կոռուպցիայի կանխարգելման  օրինակելի համակարգ, և ինքնին գործարար էթիկայի, գործարար մշակույթի զարգացումը զգալի դերակատարում կունենա տնտեսական աճի ու զարգացման գործում:

 

- Հետաքրքիր է, որ կորպորատիվ կառավարմանը նվիրված խորհրդաժողովում դուք քննարկել եք նաեւ, այսպես կոչված, պատասխանատու ֆինանսների կամ պատասխանատու ներդրումների (responsible investments) հետ կապված հարցեր՝ շրջակա միջավայրի պաշտպանության, սոցիալական պատասխանատվության եւ կորպորատիվ կառավարման որակի (ESG) գործոնների հաշվառման տեսանկյունից: Մի բան, որը բավականին նոր է հայկական բիզնեսի համար։

 

- Մենք համաժողովին հրավիրել էինք PricewaterhouseCoopers ընկերության Շվեյցարիայի գրասենյակի տնօրենին՝ կայուն ֆինանսների փորձագետ Անտոնիուս Կումբարակիսին, ով համաժողովի մասնակիցներին ծանոթացրեց կայուն զարգացման հայեցակարգին, հատկապես, ներկա իրավիճակում, երբ ողջ աշխարհն ապրում է տնտեսական, քաղաքական, բնապահպանական անորոշությունների պայմաններում, որոնք առանձնակի սրություն են ստանում COVID-19 համավարակի ազդեցությամբ: Ինձ դուր եկավ նրա հղումը Դալայ Լամայի խոսքերին. "Մեր հավաքական և անհատական պատասխանատվությունն է պահպանել և հոգ տանել աշխարհի մասին, որտեղ ապրում ենք": Կայունությունը, միանշանակ, խնդիր է, որը հավասարապես անդրադառնում է բոլորի վրա՝ այնպես, ինչպես կլիմայի փոփոխության հետեւանքների մեղմացումը եւ շրջակա միջավայրի վերականգնումը: Նա ասաց, որ ընկերությունների մեծ մասը, հատկապես, զարգացող երկրներում, չեն ցանկանում փող ծախսել կայուն զարգացման համար, սակայն ESG-ն աստիճանաբար թափ է հավաքում նաեւ նոր շուկաներում, որոնց զարգացման համար անհրաժեշտ են ներդրումներ: Ի վերջո, կայուն ֆինանսները վերաբերում են ֆինանսական ցանկացած ծառայության կամ գործիքի, որը բնապահպանական, սոցիալական և կառավարման չափորոշիչները միավորում է գործարար կամ ներդրումային որոշումներին` երկարաժամկետ օգուտների ստանալու համար: Դա օգուտ է ինչպես հենց տնտեսական գործակալների, այնպես էլ նրանց հաճախորդների, իսկ ընդհանուր առմամբ, նաեւ հասարակության համար:

Նշվեց, որ ներկայումս համաշխարհային շուկայում ներկայացված են բազմաթիվ ֆինանսական պրոդուկտներ։ Դրանց մեծ մասը "կանաչ" են, սակայն հարց է, թե որքանով են դրանք կանաչ իրականում: 2008 թվին ԵՄ-ը ստեղծել է կայուն ֆինանսավորման փորձագետների խումբ, որը, մի կողմից, տրամադրում է կլիմայական պայմանների բարելավման ուղեցույցներ և գործողությունների ծրագիր, իսկ մյուս կողմից, ապահովում կայուն տնտեսական գործունեության ընդհանուր ընկալումը, իսկ մեխանիզմները ներառում են ոլորտների լայն շրջանակ՝ խարդախությունից մինչև գործառնական գործունեություն: Եվ դա ավելին է, քան, պարզապես, հաշվետվողականությունը:

 

Բայց, ինչը կարեւոր համարեց մեր հյուրը, դա այն է, որ այս ոլորտում արդյունքների հասնելու համար անհրաժեշտ են մարդկանց աշխարհայացքի հիմնարար փոփոխություններ: Միաժամանակ, տեղի է ունենում սերնդափոխություն, իսկ դրան հաջորդում է նաև նախասիրությունների փոփոխությունը, և այսօր ESG-ը ոչ միայն տուրք է նորաձեւությանը կամ մարքեթինգային գործիք, դա երկարաժամկետ կարևոր միտում է, որը խրախուսում է նորարարությունը և նպաստում թափանցիկությանը։

 

- Խորհրդաժողովի ընթացքում Դուք անդրադարձաք կառուցողական ներդրումների թեմային։ Եկեք պարզաբանենք, թե ինչ է հասկացվում "կառուցողական ներդրումներ" ասելով, թե ինչպես են այդ ներդրումներն առնչվում կորպորատիվ կառավարմանը, եւ ինչ դեր են խաղում այս ամենում բիզնեսի բարեվարքությունն ու էթիկական մշակույթը:

 

- Կառուցողական կապիտալը՝ դա պատասխանատու, թափանցիկ, հաշվետու ներդրումներ են։ Այլ կերպ ասած՝ դա ֆինանսական հոսքեր են, որոնք լավ են կարգավորվում եւ կառավարվում են ինչպես ֆինանսավորման աղբյուրում, այնպես էլ նպատակակետում: Եվ դա վերաբերում է ոչ միայն օրենսդրությանը, այլև ինքնակարգավորման մեխանիզմներին։ Պատասխանատու ներդրողները տարածում են բիզնես-մշակույթ, ինչի արդյունքում, որպես կառուցողական ներդրումների ընդհանուր ազդեցություն, ձևավորվում է թափանցիկ, հաշվետու գործարար միջավայր, նվազում է կոռուպցիան, խթանվում է էթիկական մշակույթը, առաջին պլան է գալիս բնապահպանական և սոցիալական անվտանգությունը։ Դրանք նպաստում են ոչ թե առանձին անհատների կամ խմբերի, այլ հանրային կյանքի որակի բարձրացմանը: Կառուցողական ներդրումները կատարվում են որոշակի ընկերություններում, սակայն դրանց ազդեցությունը դուրս է գալիս այդ ընկերությունների շրջանակներից: Իրենց ներդրումների անվտանգության նպատակով ներդրողները կենտրոնանում են օրենքի գերակայության եւ ինստիտուտների զարգացմանը նպաստող կանոնների վրա: Կորպորատիվ կառավարման որակը վճռորոշ նշանակություն ունի կառուցողական կապիտալի համար: Կարելի է ասել, որ կառուցողական կապիտալն ապրում է կորպորատիվ կառավարման սկզբունքներով և կանոններով։

 

Հայաստանում կորպորատիվ կառավարման համակարգի բարելավման համար Կորպորատիվ կառավարման կենտրոնը Միջազգային մասնավոր ձեռնարկատիրության կենտրոնի աջակցությամբ ստեղծել է Բիզնես էթիկայի ակումբ՝ որպես հայկական գործարար համայնքի առաջին հավաքական նախաձեռնություն։ Ակումբը նպատակ ունի բարձրացնել վստահությունը Հայաստանի տնտեսական համակարգի նկատմամբ, աջակցել երկարաժամկետ, համբերատար և կառուցողական ներդրումներին, ինչպես նաև՝  տնտեսական զարգացմանը:

 

- Համաժողովի մասնակիցները քննարկել են նաև ճգնաժամային իրավիճակների կառավարման հարցեր: Դուք քննարկե՞լ եք, թե ինչպես կարելի է, ընդհանրապես, դիմակայել ֆորս-մաժորների ըստ Թալեբի, այսպես կոչված, "սև կարապների" առաջացմանը։

 

- Այդ հարցերին համաաժողովում նվիրված էր մի ամբողջ նստաշրջան։ Ակտիվ ելույթ ունեցան Սերբական Telenor Serbia ընկերության հաղորդակցության հարցերով խորհրդական Սանդա Սթեյները և Ամերիաբանկի խորհրդի անկախ անդամ Տիգրան Դավթյանը: Սա շատ արդիական հարց է Հայաստանի համար, որին վիճակված էր ոչ միայն բախվել կորոնաճգնաժամին, այլև վերապրել ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմը, որը հանգեցրեց քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի սրման։ Մենք քննարկեցինք այնպիսի թեմաներ, ինչպիսիք են` ճգնաժամի ժամանակ ընկերությունում տեղի ունեցող իրադարձությունները, ճգնաժամի հետևանքները աշխատակիցների եւ ղեկավարության համար, թե ինչ որոշումներ պետք է կայացնի տնօրենների խորհուրդը հուզական սթրեսի պայմաններում` միաժամանակ պահպանելով մտավոր կենտրոնացումը եւ եռանդը, եւ ինչպես տնօրենների խորհուրդը կարող է ոգեշնչել թիմին ճգնաժամային իրավիճակներում: Դավթյանը, իմ կարծիքով, ճիշտ  նշեց, որ անհրաժեշտ է ոչ միայն կանխատեսել ճգնաժամերը, այլ՝ միշտ պատրաստ լինել դրանց։ Այսպես, նա պատմեց, որ ճգնաժամի ժամանակ Ամերիաբանկը կենտրոնացել է իր անդամների իրական անկախության եւ գործադիր թիմի հետ տնօրենների խորհրդի գործակցության  վրա: Բանկի խորհրդի յոթ անդամներից հինգն անկախ են, ունեն իրենց մասնագիտացման բնագավառները և միշտ պատրաստ են իրենց գիտելիքները կիսել ղեկավար թիմի հետ: Առանձնակի կարևոր է, երբ ճգնաժամային իրավիճակներում կազմակերպությունը գործում է որպես մեկ միասնական ամբողջություն:

Իսկ Սանդրա Սթեյների կարծիքով, ճգնաժամերի ժամանակ աշխատակիցները, որպես կանոն, վախեցած են և նայում են ղեկավարության, խորհրդի վարքագծին: Նման պահերին շատ կարևոր է աշխատակիցների հետ կիսվել անհրաժեշտ տեղեկատվությամբ, տալ հստակ և իրատեսական առաջադրանքներ։ Հարկավոր է հակաճգնաժամային կառավարման թիմ, դերերի հստակ բաժանում՝ ով և ինչ պետք է անի, և՝ երբ։ Նա նույնպես ընդգծեց, որ ճգնաժամային կանխատեսումը շատ է օգնում իրական ճգնաժամի պայմաններում, եւ չպետք է մոռանալ մանրուքների  մասին ևս:

 

Ընդ որում, համաժողովի մասնակիցները նշեցին, որ վատթարագույնը, ինչ կարող է տեղի ունենալ կորպորատիվ կառավարման համակարգում, խորհրդի եւ գործադիր մարմնի լիազորությունների ոչ հստակ տարանջատումն է: Որոշ դեպքերում խորհուրդը ստանձնում է ավելի շատ պարտականություններ, իսկ որոշ դեպքերում ՝ հակառակը։ Լիազորություններն ու պարտականությունները պետք է լինեն խիստ և ճիշտ հավասարակշռված, և այդ ոսկե կանոնը պետք է աշխատի, եւ՝ ոչ միայն ճգնաժամային կառավարման ռեժիմում։

 

- Ռիսկերի կառավարման տեսանկյունից համաաժողովի ընթացքում անդրադարձ է եղել նաեւ կիբերանվտանգության հարցերին: Պատմեք, թե ինչ հետեւության են հանգել համաժողովի մասնակիցները կորպորատիվ կառավարման համակարգի ձեւավորման քննարկմանն այս առումով:

 

- Այս թեմայի շուրջ համաժողովի մասնակիցների հետ շփվեց "Ուկրէկսիմբանկի" անկախ տնօրեն Դիմիտրի Չիչլոն: Նա պատմեց այն մասին, թե ինչպես չորս տարի առաջ աշխարհը գրոհի էր ենթարկվել NotPetya վնասակար ճիճվի կողմից։ Ուկրաինան, օրինակ, դրա պատճառով կորցրել է իր ՀՆԱ-ի 0,5 տոկոսը։ Ուստի, նման հարցերին պետք է շատ լուրջ վերաբերվել՝ բիզնեսի երկարաժամկետ ռազմավարությանը  ՏՏ-մոդելի  ինտեգրման միջոցով։ Անհրաժեշտ է մշտադիտարկում ինչպես մարդկանց, այնպես էլ գործընթացների մակարդակով։ Դա, ինչպես ասվեց համաժողովի ժամանակ, ավելի շուտ փիլիսոփայություն է, քան տեխնիկական մանրուք։ Եթե ես ունեմ բիզնես, ես պետք է մտածեմ դրա անվտանգության մասին:

 

Հայաստանի Կենտրոնական Բանկի ՏՏ տնօրեն, կորպորատիվ ծառայությունների տնօրինության ղեկավարի տեղակալ Կոմիտաս Ստեփանյանի համոզմամբ, հարյուր տոկոսանոց անվտանգության հասնել անհնար է, քանի որ հնարավոր չէ ծածկել բոլոր ռիսկերը: Կա վիճակագրություն: Եթե դուք ցանկանում եք ծածկել ձեր ռիսկերի ավելի քան 85%-ը, դուք պետք է ներդնեք նույնքան գումար: Դա նշանակում է, որ պետք է գնալ որոշակի ռիսկի: Հետևաբար, տնօրենների խորհուրդը պետք է որոշի ռիսկ-ախորժակը և ռիսկերի կառավարման ռազմավարությունը։ Շատ կարեւոր է հասկանալ, որ կիբերանվտանգությունը մարդկային մշակույթ է, այլ՝ ոչ թե, պարզապես, տեխնոլոգիա: Եթե դուք չփոխեք ձեր մտածելակերպը, դուք չեք կարողանա անցնել բիզնեսի հաջորդ` ավելի բարձր մակարդակ, որը հիմնված է կորպորատիվ կառավարման սկզբունքների վրա, և հազիվ թե արժե նոր մտածողություն ակնկալել նաեւ աշխատակիցներից:

 

- Շնորհակալ եմ Ձեզանից նման սպառիչ ներկայացման համար: Մնում է միայն հուսալ, որ կորպորատիվ կառավարման իրական, այլ ոչ թե ձեւի համար թղթին գրված սկզբունքները, այնուամենայնիվ, աստիճանաբար կներդրվեն նաև Հայաստանի բիզնես-մշակույթի մեջ։ Լավ է, որ դուք դրանով այդքան համառորեն զբաղվում եք, քանի որ, ինչպես հայտնի է, "ընկած քարի տակ ջուրը չի հոսում": Հաջողություն: