Չորեքշաբթի, 17 Նոյեմբերի 2021 15:17

Արմինֆո.Հայկական ԱԷԿ-ի երկրորդ էներգաբլոկը պլանային նախազգուշական վերանորոգումից (ՊՆՎ) հետո հոկտեմբերի 17-ին շահագործման է հանձնվել եւ միացված է Հայաստանի Հանրապետության միասնական էներգահամակարգին:

Դա եղել է ամենաերկար եւ ամենակարեւոր ՊՆՎ: Կայանի շահագործման ժամկետը մինչև 2026 թվականը երկարացնելու նպատակով իրականացվող աշխատանքների, ինչպես նաև մինչև 2036 թվականը ԱԷԿ-ի շահագործման հեռանկարների մասին ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ հարցազրույցում պատմել է ՀՀ կառավարությանն առընթեր Միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեի նախագահ Աշոտ Մարտիրոսյանը:

 

- Այս տարի կայանը կանգնեցվել է գրեթե հինգ ամսով և, ըստ ԱԷԿ-ի ղեկավարության, հսկայական աշխատանք է կատարվել։ Ինչպե՞ս է կարգավորիչը գնահատել աշխատանքները, մասնավորապես, ՎՎԷՌ-440 № 2 էներգաբլոկի ռեակտորի կորպուսի վերականգնողական թրծաթողման, անվտանգության հիմնական համակարգերի ՝ ակտիվ գոտու վթարային սառեցման համակարգի, սպրինկլերային համակարգի, հուսալի սնուցման համակարգի, ներռեակտորային տեխնոլոգիական վերահսկողության համակարգի եւ տեղեկատվական-հաշվողական համակարգի արդիականացման ուղղությամբ:

 

- Կորպուսի մետաղի թրծաթողման աշխատանքները կատարվել են ըստ սահմանված ծրագրի և գնահատվել են դրական, ինչը թույլ է տվել ռեակտորի մետաղի շահագործման բնութագրերը սկզբնական վիճակին վերադարձնել 80-85% - ով:

 

Ակտիվ գոտու վթարային սառեցման համակարգերին առնչվող խնդիրներ են եղել. կայանը չի կարողացել այս ՊՆՎ ընթացքում իրականացնել համակարգի ամբողջական մոդիֆիկացում, ինչի կապակցությամբ կայանը 100 տոկոսանոց հզորությամբ աշխատանքի թույլտվություն չի ստացել, այլ միայն 98 տոկոսով ՝ մինչեւ 2022 թվականի ապրիլի 1-ը, պայմանով, որ համակարգի մոդիֆիկացումն ավարտվի մինչեւ հաջորդ ՊՆՎ - ի ավարտը: Ընդ որում, այս գործոնը այսօր էլ խնդիրներ չի առաջացնում, քանի որ անվտանգությունը հիմնավորված է հաշվարկներով։

 

Ցայտաջրմուղային համակարգի արդիականացման աշխատանքները նորմալ են կատարվել, բայց փորձարկումների ժամանակ նախագծային նշանակումներից որոշ շեղումներ են հայտնաբերվել։ Համակարգի առավել արդյունավետ աշխատանքի համար, մինչեւ հաջորդ տարվա ՊՆՎ ավարտը շեղումների պատճառները պետք է վերացվեն:

 

Ներռեակտորային տեխնոլոգիական վերահսկողության եւ տեղեկատվական-հաշվողական համակարգերի առնչությամբ թեստավորման ընթացքում խնդիրներ չեն առաջացել, քանի որ դրանք ավելի ժամանակակից են:

 

Արդյունքում՝ Կոմիտեն երկարաձգել է Հայկական ատոմակայանի անվտանգության լիցենզիան մինչեւ 2031 թվականը, սակայն՝ մի շարք պայմանների պահպանման դեպքում:

 

- Եվ ևս մեկ՝ ոչ պակաս կարևոր հարց է աշխատած միջուկային վառելիքի պահեստարանի վիճակը, որը գտնվում է ՄԱԳԱՏԷ - ի և կոմիտեի անմիջական վերահսկողության ներքո է: Արդյո՞ք այն լցված է, եթե ոչ, ապա դեռ որքա՞ն կբավականացնի այն, եթե այո, արդյո՞ք նախատեսված է նոր հատվածամասի կառուցում։

 

- Աշխատած միջուկային վառելիքի պահեստարանը լցված է մոտավորապես 75 տոկոսով, եւ այն կբավականացնի մինչեւ 2024 թվականը: Այսօր ԱԷԿ - ի ղեկավարությունը դիտարկում է մի քանի տարբերակ՝ կամ համանման ՝ "չոր տիպի" հորիզոնական պահեստարան, կամ այլ, օրինակ, "կոնտեյներային տիպի" պահեստարան: Հարցը դիտարկվում է ինչպես անվտանգության, այնպես էլ միջոցների խնայողության տեսանկյունից։

 

- ՊՆՎ-2021-ի ավարտից հետո որքանո՞վ է երկարաձգվել ԱԷԿ-ի լիցենզիայի ժամկետը:

 

- Կոմիտեն, որպես անվտանգության ոլորտի կարգավորող մարմին, լիցենզիա է տրամադրում, որը երաշխավորում է, որ ԱԷԿ-ի շահագործումը, լիցենզիայի պայմանների կատարման դեպքում, վտանգ չի ներկայացնում: Հիշեցնեմ, որ ՀԱԷԿ - ի երկրորդ էներգաբլոկը արդյունաբերական շահագործման է հանձնվել 1980 թվականին (առաջինը ՝ 1976 թվականին - խմբ.)՝ 30 տարվա նախագծային շահագործման ժամկետով: Բայց քանի որ երկրաշարժից հետո բլոկը կանգնեցվել է մոտ 6,5 տարի, շահագործման նախագծային ժամկետը լրացել է 2016 թվականին։ Սակայն կարգավորիչը թույլ է տվել ատոմակայանին շարունակել աշխատանքը մինչեւ 2021 թվականը՝ մի շարք պայմանների պահպանման եւ աշխատանքների որոշակի ծավալի ավարտի դեպքում, ինչպես մինչեւ 2016 թվականը (անվտանգության համակարգի տարրերի, սարքավորումների, հանգույցների տեխնիկական վիճակի եւ մնացորդային ռեսուրսի որոշում եւ այլն), այնպես էլ մինչեւ 2021 թվականը: Մասնավորապես, համաձայն լիցենզիայի պայմանների, կոմիտեն պահանջել է, որպեսզի մինչեւ 2021 թվականը իրականացվի անվտանգության համակարգերի մոդիֆիկացիա։ Այդ պահանջների կատարումից հետո կոմիտեն լիցենզիան երկարաձգել է մինչեւ 2031 թվականի ապրիլը ։

2011 թվականին տրված անվտանգության նախորդ լիցենզիայի ժամկետը լրացել է 2021 թվականի ապրիլին, բայց քանի որ ԱԷԿ-ն արդեն մայիսին պետք է կանգնեցվեր ՊՆՎ-ի, լիցենզիան երկարացվեց մինչեւ աշխատանքների ավարտը: ՊՆՎ-ից հետո, ըստ լիցենզավորման մասին գործող օրենքի, լիցենզիան ավտոմատ կերպով երկարաձգվել է հաջորդ 10 տարիների ընթացքում, մինչեւ 2031 թիվը, անկախ այն բանից, թե որքան է  կաշխատի բլոկը: Ընդ որում, եթե պարզվի, որ ռեակտորի ռեսուրսն, օրինակ, ավարտվում է 2029 թվականին, կամ, որ անվտանգության մակարդակի բարձրացման միջոցառումները կատարվել են ոչ լրիվ ծավալով, ապա բլոկը կկանգնեցվի, նույնիսկ, եթե լիցենզիայի ժամկետը սպառված չէ: Պաշտոնական ձևակերպումը կլինի հետևյալը . "թույլատրվում է բլոկի շահագործումը զրոյական ջերմային հզորությամբ ", այսինքն, չի աշխատելու, էլեկտրաէներգիա չի արտադրելու, բայց շահագործման մեջ է լինելու, քանի դեռ կա միջուկային վառելիք, համարվում է, որ կայանը շահագործման մեջ է։

 

Ընդ որում, ՀԱԷԿ-ը ռուսական "Ռոսատոմսերվիսի" հետ արդեն պատրաստել է ՀԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետի մինչեւ 2031 թվականը երկարաձգման 2-րդ փուլի հայեցակարգի նախագիծը: Փաստաթուղթը ենթադրում է կայանի շահագործման ժամկետի ավելացում դրա արդիականացումից հետո՝ 10 տարով։ Կոմիտեի հավանությանն արժանանալուց հետո կսկսվի երկարաձգման 2-րդ փուլի ծրագրի մշակումը ։ Զուգահեռաբար մշակվում են լրացուցիչ լիցենզային պահանջներ և պայմաններ, որոնք ԱԷԿ-ը պարտավոր կլինի կատարել ինչպես մինչեւ հաջորդ ՊՆՎ, այնպես էլ հաջորդ տարիների ընթացքում: Այսինքն, ըստ սահմանված պայմանների, 2026 թվականին ատոմակայանը պետք է ևս մեկ անգամ ապացուցի իրեն լիցենզիայի տրամադրման հիմնավորվածությունը, կայանի անվտանգության անհրաժեշտ մակարդակի ապահովումը։ ԱԷԿ - ը պետք է նաեւ հաստատի, որ լիցենզիայի պայմաններում նշված աշխատանքները կատարվել են անվտանգության ժամանակակից նորմերի եւ կանոնների պահանջների պահպանմամբ:

Բացի այդ, առաջիկա 5 տարիների ընթացքում ԱԷԿ - ը պետք է պարբերաբար իրականացնի անվտանգության անհրաժեշտ գնահատումներ և հաշվարկներ, իրականացնի միջոցառումներ ոչ միայն անվտանգության տեխնիկական մակարդակի բարձրացման ՝ նոր և արդեն գոյություն ունեցող համակարգերի հաստատման ուղղությամբ,  այլ նաև կայանի շահագործման գործընթացն առավել արդյունավետ կազմակերպելու ուղղությամբ: Այդ դեպքում 2026 թվականին կարգավորիչը թույլ կտա ԱԷԿ-ի շահագործումը շարունակել մինչև 2031 թվականը։

 

- Մինչդեռ, այսօր խոսակցություններ են շրջանառվում ԱԷԿ-ի շահագործման ժամկետը մինչև 2036 թվականը երկարաձգելու մասին:

 

- Դա առայժմ ցանկությունների ոլորտից է։ 2026 թվականից հետո ԱԷԿ-ը պետք է հիմնավորի, որ ռեակտորը ևս 5, 10 տարվա աշխատանքի ռեսուրս ունի։ Մինչև համապատասխան հաշվարկները պատրաստ չլինեն, և չկատարվեն համապատասխան միջոցառումներ, չի կարելի խոսել երկարաձգման ժամկետների մասին, իսկ նման խոսակցություններն այս փուլում դեռևս չհիմնավորված ցանկություն են։ Այսօր բլոկի շահագործման առավելագույն ժամկետը 2026 թիվն է, հետո արդեն ամեն ինչ կախված կլինի լիցենզիայի պայմաններում նշված պահանջների կատարումից:

 

-Պարոն Մարտիրոսյան, մինչդեռ "Հայաստանի և Եվրոպական միության միջև համապարփակ գործընկերության համաձայնագրի" կնքումից հետո 2017-ին սկսեցին խոսել այն մասին, որ Երևանը պարտավորվել է փակել Մեծամորի ատոմակայանը։ Այս համատեքստում որքանո՞վ են հիմնավորված կայանի շահագործման ժամկետը գոնե մինչև 2026 թվականը երկարաձգելու մասին խոսակցությունները։

 

- Համաձայնագրով չի առաջարկվում անհապաղ դադարեցնել 2-րդ էներգաբլոկի աշխատանքը, կողմերն, ընդամենը, պարտավորվել են համագործակցել Մեծամորի ատոմակայանի հնարավորինս շուտ վերջնական կանգնեցման և շահագործումն անվտանգ դադարեցնելու և նոր հզորություններով դրա փոխարինման գործողությունների ծրագրի ընդունման հարցում: Ընդ որում, ոչ մի փակման ժամկետ չի նշվում։

 

- Տեղեկատվություն կար, որ 2036 թվականից հետո փոքր ատոմակայաններ կկառուցեն:

 

- Բայց դա դեռ խոսակցությունների մակարդակով է, կարգավորիչը մոդուլային ռեակտորների վերաբերյալ որոշակի տեղեկատվություն չի ստացել։

 

-Պարոն Մարտիրոսյան, եթե պատկերացնենք, որ որոշում է կայացվել ԱԷԿ-ի աշխատանքի վերջնական դադարեցման մասին ՝ էներգաբլոկի շահագործումից հետագա դուրս բերման նպատակով, որքա՞ն ժամանակ կպահանջվի համակարգի ապամոնտաժման համար:

 

- Համաշխարհային փորձը ցույց է տալիս, որ ատոմային բլոկների շահագործումից անվտանգ դուրս բերումը մինչեւ "կանաչ մարգագետինների" վիճակ (բնական ֆոն, որը գոյություն է ունեցել տվյալ հարթակում մինչեւ ԱԷԿ-ի կառուցումը) պահանջում է ոչ միայն մանրակրկիտ պլանավորում, այլեւ զգալի նյութական ծախսեր: Ուստի,  ամեն ինչ կախված է երկրի ֆինանսական հնարավորություններից. մեր դեպքում գործընթացը կարող է տեւել մինչեւ 70 տարի։