Չորեքշաբթի, 23 Մարտի 2022 13:42

Արմինֆո. Հայ-թուրքական առևտրատնտեսական ուղիղ հարաբերությունների կայացումը փոխում է աշխարհատնտեսական հաշվեկշիռը։ Եւ այդ փոփոխությունները հատկապես կարեւոր է գնահատել տարածաշրջանային և համաշխարհային տերությունների, Հարավային Կովկասի յուրաքանչյուր պետության եւ բոլոր սահմանակից երկրների դիրքերից: Այս կարծիքին է Ռուս-հայկական համալսարանի դոցենտ, "Լոգիկա" անկախ գործարար և ֆինանսատնտեսական հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար Արա Կարյանը։

 

Նա կարծում է, որ Անդրկովկասում տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման, հայ-թուրքական սահմանի բացման եւ Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ առեւտրատնտեսական ուղիղ հարաբերությունների հաստատման, ինչպես նաեւ բեռնափոխադրումների, էներգակիրների եւ էլեկտրաէներգիայի տարանցման մասով հայ-ադրբեջանական տնտեսական հարաբերությունների մասնակի կայացման արդիականությունը կասկածի ենթակա չէ: Դա պայմանավորված է տարածաշրջանային եւ միջազգային մակարդակով անդրկովկասյան տարածաշրջանի անվտանգության եւ կայունության հրամայականով; Ռուսաստանի, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի երեք պաշտոնական եռակողմ քաղաքական հայտարարություններով ՝ կողմերի միջեւ ենթակառուցվածքային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման եւ մասնակից երկրների փոխվարչապետների մակարդակով գործնական ջանքերի մասով, Հայաստանի եւ Թուրքիայի քաղաքական ղեկավարության ուղիղ բանակցություններով ՝ տարածաշրջանում տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման եւ հայ-թուրքական սահմանի բացման հարցերի շուրջ:

 

Հաղորդակցությունների ապաշրջափակումից և Թուրքիայի հետ սահմանների բացումից հետո, ըստ Կարյանի, կարելի է ակնկալել նաեւ ամբողջական տնտեսական տարածաշրջանի աստիճանական ձևավորում ընդհանուր նորմերով ՝ միջազգային կոնվենցիաների ռեժիմների և արդար գործարար հարաբերությունների կանոնների հիման վրա։ Այդուհանդերձ, ըստ փորձագետի, արժե գնահատել տարածաշրջանի երկրների տնտեսությունների համար հնարավոր օգուտներն ու ռիսկերը, հայ-թուրքական բաց սահմանի պայմաններում նրանց ապագա մրցունակության աստիճանը, ինչպես նաեւ հայ-թուրքական սահմանի բացման սոցիալ-ժողովրդագրական եւ այլ հետեւանքները:

 

Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ քաղաքական եւ դիվանագիտական հարաբերությունները ներկայում վատ վիճակում են։ Դրա համար էլ մասնագետը հարց է տալիս, թե արդյոք քաղաքական և դիվանագիտական գործընթացները կարող են ազդել նաև երկու երկրների միջև ուղիղ տնտեսական հարաբերությունների հաստատման գործընթացի վրա, որը սկսվել է 2022 թվականի հունվարին և ընթանում է Հայաստանի և Թուրքիայի հատուկ ներկայացուցիչների մասնակցությամբ՝ Ռուսաստանի միջնորդությամբ:

 

Այնուամենայնիվ, ինչպես կարծում է Կարյանը, Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ առեւտրատնտեսական ուղղակի հարաբերությունների հաստատումը կնպաստի թշնամական տրամադրությունների մեղմացմանը եւ Հայաստանի, Թուրքիայի ու Ադրբեջանի միջեւ խաղաղ հարաբերությունների աստիճանական կառուցմանը, ինչը գերկարեւոր խնդիր է հենց նրանց եւ տարածաշրջանի մյուս երկրների համար: Մինչդեռ, պետք է հաշվի առնել, որ խնդիրը ունի զգայուն եզրեր եւ ասպեկտներ: Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության պատմական փաստի ոտնահարումը, Արցախի չլուծված խնդրի առկայությունը, Արցախի քառասունչորսօրյա պատերազմին Թուրքիայի մասնակցության փաստը մնում են ծանր բեռ և հարաբերությունների մատրիցայում մտցնում են պատմական, միջազգային-իրավական, իրավաբանական, սոցիալական, հոգևոր-հուզականասպեկտներ, որոնք չի կարելի արհեստականորեն անտեսել, և որոնցից հնարավոր չէ խուսափել հայ-թուրքական ուղիղ տնտեսական հարաբերություններ կառուցելիս։