Չորեքշաբթի, 8 Նոյեմբերի 2023 12:24

Արմինֆո.Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) թիմը, Իվա Պետրովայի գլխավորությամբ, սեպտեմբերի 13-25-ի ընթացքում այցելեց Հայաստան՝ IV հոդվածի շրջանակում 2023 թ․ խորհրդակցության և Հայաստանի հետ «Պահուստային ծրագրի» (SBA) երկրորդ ամփոփիչ ստուգման շուրջ քննարկումներ անցկացնելու համար։

 

Քննարկումների ավարտին տկն․Պետրովան արել է հետևյալ հայտարարությունը․ «Ուրախ եմ հայտարարել, որ ԱՄՀ թիմը եզրափակել է 2023 թ․ IV հոդվածի շրջանակում խորհրդակցության շուրջ քննարկումները և աշխատակազմի մակարդակով երկրորդ ամփոփիչ ստուգումը եզրափակելու համաձայնություն ձեռք բերել Հայաստանի իշխանությունների տնտեսական բարեփոխումների ծրագրի շրջանակում, որին օժանդակում է ԱՄՀ-ի եռամյա «Պահուստային ծրագիրը»։ Համաձայնությունը ենթակա է ԱՄՀ-ի գործադիր խորհրդի հաստատմանը, որի կողմից ամփոփիչ ստուգման քննարկումը նախատեսվում է դեկտեմբերի կեսին։ Խորհրդի կողմից հաստատումը մոտավորապես 24.3 միլիոն դոլարից (18.4 միլիոն փոխառության հատուկ իրավունք ((ՓՀԻ) օգտվելու հնարավորություն կտա՝ ընդհանուր հասանելիությունը հասցնելով շուրջ 72.9 միլիոն դոլարի (55.2 միլիոն ՓՀԻ) ։ Չնայած համաշխարհային տնտեսական անբարենպաստ միջավայրին՝ 2023 թ․-ին Հայաստանի տնտեսական աճը շարունակվեց բարձր տեմպով, ընդ որում տարվա առաջին կիսամյակում տնտեսությունն աճեց 10․5 տոկոսով, որին նպաստեցին մասնավոր սպառման, ծառայությունների արտահանման բարձր ցուցանիշները։ Գնաճը զսպված է մնացել, այդ թվում՝ պայմանավորված դրամավարկային նախաձեռնողական քաղաքականությամբ, փոխարժեքի արժևորմամբ և պարենային ու տրանսպորտի գների նվազմամբ։ Սակայն ծառայությունների գների աճն ավելի կոշտ է եղել։ Բյուջեի ընդհանուր հաշվեկշռում մինչև 2023 թ․ սեպտեմբերը ներառյալ ՀՆԱ-ի 0․7 տոկոսի հավելուրդ գրանցվեց, իսկ կառավարման կենտրոնական մարմինների պարտքը մնաց կայուն։ Բանկային համակարգը կապիտալի և իրացվելիության բարձր պաշարներ (բուֆերներ) ունի, և համակարգի բարձր շահութաբերությունը շարունակում է պահպանվել։ Եկամտի և կապիտալի հոսքերի նվազմանը և համաշխարհային ու ներքին ֆինանսական խիստ պայմանների պահպանմանը զուգահեռ սպասում ենք աճի թուլացում՝ 2023 և 2024 թթ․-ին հասնելով համապատասխանաբար 7 և 5 տոկոսի։ Թեև աճը կարող է անակնկալ մատուցել եկամտի և կապիտալի հոսքերի վերսկսման և բարեփոխումների հաստատուն իրականացման դեպքում, ավելացել են նվազման ուղղությամբ ռիսկերը, այդ թվում՝ աշխարհաքաղաքական լարվածությունների, համաշխարհային ֆինանսական խիստ պայմանների, արտաքին պահանջարկի դանդաղման և կապիտալի հոսքերի կտրուկ հակադարձման հետևանքով։ Իշխանությունները նախաձեռնողաբար արձագանքեցին Լեռնային Ղարաբաղից 100 000- ից ավելի էթնիկ հայ փախստականների կարիքներին, այդ թվում նրանց կենսական կարիքները հոգալու համար տրամադրելով դրամական օժանդակություն, ժամանակավոր կացարաններ, ինչպես նաև ֆինանսական օգնություն կեցության և կոմունալ ծախսերն ապահովելու համար։ Նրանց միջինից-երկարաժամկետ կարիքների շարունակվող համապարփակ գնահատումը, այդ թվում՝ կապված բնակարանային ապահովման, կրթության, զբաղվածության և սոցիալական պաշտպանության հետ, կօգնի Հայաստանում նրանց ինտեգրմանը։ 2024 թ․ բյուջեի նախագծով պատշաճ կերպով հաշվի է առնվում փախստականներին աջակցությունը՝ միաժամանակ ապահովելով մակրոտնտեսական կայունությունը։ Սպասվում է, որ բյուջեի պակասուրդը կօժանդակի առաջնահերթ սոցիալական և կապիտալ ծախսերին՝ շարունակելով եկամուտների մոբիլիզացումը բարելավելու ջանքերը։ Այն նաև պետք է օգնի զերծ պահել տնտեսությունը գերտաքացումից և պահպանել պարտքի չափավոր մակարդակը Գնանկումային ճնշումների պայմաններում ՝ թողարկման դեռևս դրական ճեղքվածքով, ՀՀ Կենտրոնական բանկը (ԿԲ) սկսել է դրամավարկային քաղաքականության աստիճանական նորմալացումը և անհրաժեշտ է, որ շարունակի տվյալներից կախվածության իր մոտեցումը՝ ապահովելու, որ գնաճի սպասումները խարսխված մնան։ Անհրաժեշտ է, որը ճկուն փոխարժեքը ցնցումների հիմնական կլանողը մնա։ ՀՀ ԿԲ-ն շարունակում է նորմատիվային և վերահսկողական դաշտի կատարելագործման իր ջանքերը՝ ֆինանսական հատվածի ռիսկերի, այդ թվում՝ բնակարանային գների աճով պայմանավորված, զսպմանն օգնելու համար։ Միջնաժամկետ հեռանկարում կարևոր է քաղաքականության և բարեփոխումների իրականացման բարձր տեմպ պահպանումը՝ կառուցելով հարկաբյուջետային բուֆերներ և է՛լ ավելի ուժեղացնելով միջնաժամկետ կայունությունը, պահպանելով գնաճի սպասումների խարսխումը, երաշխավորելով ֆինանսական կայունությունը, ավարտելով կառավարման բարեփոխումները ու խթանելով արտադրողականությունը՝ կայուն և ներառական աճի ապահովման համար։ ՀՀ կառավարության 2021-2026 թթ․ բարեփոխումների ծրագրով նախատեսված գիտելիքահենք, արտահանմանն ուղղված և ներդրումներով պայմանավորված աճի ռազմավարությամբ պահանջվում է կառուցվածքային բարեփոխումների հաստատուն իրականացում և ներդրումների բարենպաստ միջավայր։ Դրա իրագործման համար կարևոր է զբաղվածության և արտահանման հստակ և ծախսերի ամբողջական գնահատմամբ ռազմավարությունների մշակումը և իրականացումը, անվճարունակության (սնանակության) դաշտի արդիականացումը և կառավարման բարեփոխումների առաջնահերթության սահմանումը՝ ներդրումներին օժանդակելու և բիզնես միջավայրի բարելավման համար, հանրային ներդրումների կառավարման միջոցառումների ծրագրի իրականացումը՝ կապիտալ ծախսերի իրականացումն ու որակը բարելավելու համար և եկամուտների ավելացմանն ուղղված հարկային քաղաքականության, այդ թվում՝ հարկային ծախսերի ռացիոնալացման և հարկային վարչարարության շարունակվող բարեփոխումների միջոցով հարկաբյուջետային հնարավորությունների (տարածքի) ստեղծումը։ ԱՄՀ թիմը շնորհակալություն է հայտնում Հայաստանի իշխանություններին, քաղաքացիական հասարակության, մասնավոր հատվածի, զարգացման գործընկերների և դիվանագիտական համայնքի ներկայացուցիչներին՝ արգասաբեր քննարկումների և համագործակցության համար»:

 

Հիշեցնենք, որ 2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ին ԱՄՀ խորհուրդը հավանություն է տվել Հայաստանի համար 128.8 մլն SDR (մոտ 171.1 մլն դոլար) գումարի Stand-By Arrangement (SBA) եռամյա պահուստային համաձայնագրին ՝ մակրոտնտեսական կայունության պահպանման, բացասական ռիսկերից անվտանգության ապահովման և կառուցվածքային բարեփոխումների ծրագրին աջակցելու նպատակով ։ Այդ պահից Հայաստանի համար անմիջապես հասանելի դարձավ 18,4 միլիոն SDR (մոտ 24,4 միլիոն դոլար): 2023թ. հունիսի 12-ին ԱՀՄ խորհուրդը ավարտել է առաջին ամփոփիչ ստուգումը Հայաստանի հետ SBA պահուստային համաձայնագրի շրջանակում, որի արդյունքում տրամադրվել է 18.4 մլն SDR (մոտ 24,5 միլիոն դոլար) հասանելիություն), ինչի արդյունքում ընդհանուր հասանելիության գումարը հասել է 36,8 միլիոն SDR-ի (մոտ 49 միլիոն դոլար): Ավելի ուշ՝ 2023 թվականի նոյեմբերի 7-ին, ԱՄՀ խորհուրդը ավարտել է երկրորդ ամփոփիչ ստուգումը Հայաստանի հետ SBA պահուստային համաձայնագրի շրջանակում։ Այդ ստուգման արդյունքում ս. թ. դեկտեմբերի կեսերին նախատեսվող նիստում կքննարկվի Հայաստանին 18.4 մլն SDR-ի (մոտ 24.3 մլն  դոլար) հասանելիություն տրամադրելու հարցը, ինչի արդյունքում հասանելիության ընդհանուր գումարը կկազմի 55,2 միլիոն SDR (շուրջ 72,9 միլիոն դոլար):